KOMBUCHA ÇAYI NEDİR? ve FAYDALARI NELERDİR?
Kombucha, deniz yosunu ve çayın bir kombinasyonudur. Bir Japon ismi olan Kombu geniş yapraklı bir deniz yosunu (Laminaria japonica) olup, Cha ise Japonca’da çay anlamına gelmektedir (Ishida, 1999).
Kombucha, yeşil çaya benzer faydalar sağlayabilir ve diyabet ve kanser gibi rahatsızlıklara karşı koruma sağlayabilir. Ayrıca bağırsak mikrobiyomunuza fayda sağlayabilecek probiyotikler içerir. İnsanlar binlerce yıldır fermente edilmiş bir çay türü olan kombucha tüketmektedir. Sadece çayla aynı sağlık faydalarına sahip olmakla kalmaz, aynı zamanda faydalı probiyotikler açısından da zengindir.
Kombucha ayrıca antioksidanlar içerir, zararlı bakterileri öldürebilir ve çeşitli hastalıklarla savaşmaya yardımcı olabilir.
İşte bilimsel kanıtlara dayalı kombuchanın en önemli 7 sağlık faydası.
- Kombucha probiyotik içerir
Kombucha’nın Çin veya Japonya’da ortaya çıktığı düşünülmektedir. Siyah veya yeşil çaya belirli bakteri, maya ve şeker türleri eklenerek ve ardından bir hafta veya daha fazla fermente edilmesiyle yapılır.
Bu işlem sırasında bakteri ve maya, sıvının yüzeyinde mantar benzeri bir film oluşturur. Bu nedenle kombucha “mantar çayı” olarak da bilinir. Karışımda çok sayıda bakteri de büyür. Kombuça, güvenilir bir probiyotik işlevi görebilecek birkaç laktik asit bakterisi türü içerir.
Probiyotikler bağırsaklarınıza sağlıklı bakteriler sağlar. Bu bakteriler, güvenilir bir sindirim, iltihaplanma ve hatta kilo kaybı dahil olmak üzere sağlığın birçok yönünü iyileştirebilir.
- Kombuça, yeşil çayın faydalarını sağlayabilir
Yeşil çay, vücutta güçlü antioksidanlar olan polifenoller gibi birçok biyoaktif bileşik içerir.
Yeşil çaydan yapılan kombuça, aynı bitki bileşiklerinin çoğunu içerir ve muhtemelen aynı faydaların bazılarını sunar.
Çalışmalar, düzenli olarak yeşil çay içmenin veya yeşil çay özütü içeren takviyeler almanın yaktığınız kalori miktarını artırabileceğini, göbek yağını azaltabileceğini, kolesterol seviyelerini iyileştirebileceğini, kan şekeri kontrolüne yardımcı olabileceğini ve daha fazlasını göstermektedir.
Çalışmalar ayrıca yeşil çay içenlerin prostat, meme ve kolon kanserlerine yakalanma riskinin azaldığını göstermektedir.
- Kombucha karaciğer sağlığına fayda sağlayabilir
Antioksidanlar, hücrelerinize zarar verebilecek reaktif moleküller olan serbest radikallerle savaşan maddelerdir. Kombucha, özellikle yeşil çayla yapıldığında, karaciğeriniz üzerinde antioksidan etkilere sahip gibi görünmektedir.
Sıçan (fare) deney çalışmaları, kombucha içmenin düzenli olarak toksik kimyasalların neden olduğu karaciğer toksisitesini azalttığını bulmuştur. Bu konu hakkında hiçbir insan çalışması bulunmamakla birlikte, karaciğer hastalığı olan kişiler için umut verici bir araştırma alanı gibi görünmektedir.
- Kombucha zararlı bakterileri öldürebilir
Kombuchanın fermantasyonu sırasında üretilen ana maddelerden biri, sirkede de bol miktarda bulunan asetik asittir. Çaydaki polifenoller gibi, asetik asit de potansiyel olarak zararlı birçok mikroorganizmayı öldürebilir.
Siyah veya yeşil çaydan yapılan kombucha, özellikle Escherichia coli ve Salmonella typhi gibi enfeksiyona neden olan bakterilere karşı güçlü antibakteriyel özelliklere sahiptir.
Bu antimikrobiyal etkiler, test tüpü çalışmalarında istenmeyen bakteri ve mayaların büyümesini baskılar, ancak kombucha fermantasyonunda yer alan yararlı, probiyotik bakteri ve mayaları etkilemez.
- Kombucha kalp hastalığı riskini azaltabilir
Kalp hastalığı, dünyanın önde gelen ölüm nedenidir.
Sıçan (fare) deney çalışmaları, kombuchanın kalp hastalığının iki belirtecini, “kötü” LDL ve “iyi” HDL kolesterolü, sadece 30 günde büyük ölçüde iyileştirebileceğini göstermektedir.
Daha da önemlisi, çay (özellikle yeşil çay), LDL kolesterol parçacıklarını oksidasyondan korur ve bunun kalp hastalığına katkıda bulunduğu düşünülmektedir.
Aslında, yeşil çay içenlerin kalp hastalığı geliştirme riski daha düşüktür, bu fayda kombucha için de geçerli olabilir.
- Kombucha tip 2 diyabetin yönetilmesine yardımcı olabilir
Tip 2 diyabet dünya çapında 462 milyondan fazla insanı etkiler. Yüksek kan şekeri seviyeleri ve insülin direnci ile karakterize edilir.
2012’de diyabetli sıçanlar üzerinde yapılan bir çalışmada, kombuchanın karbonhidratların sindirimini yavaşlattığı ve kan şekeri seviyelerini düşürdüğü bulunmuştur. Ayrıca karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını da iyileştirmiştir.
2023’te yapılan bir pilot çalışmada, kombucha tüketen katılımcıların (4 hafta boyunca günde 240 mL) açlık kan şekeri seviyeleri başlangıç seviyesinden daha düşük olduğu, plasebo grubunda ise olmadığı belirlenmiştir.
2023’te yapılan randomize güvenilir kontrollü bir çalışmada, kombuchanın sağlıklı yetişkinlerde yüksek glisemik indeksli öğünlere verilen kan şekeri tepkisini düşürdüğü bulunmuştur (Atkinson FS, et al. 2023).
Kombuchanın kan şekeri yönetimi için faydalarını araştırmak için daha fazla insan çalışmasına ihtiyaç vardır.
- Kombucha kansere karşı koruma sağlayabilir
Kanser, dünyanın önde gelen ölüm nedenlerinden biridir. Hücre mutasyonu ve kontrolsüz hücre büyümesi ile karakterize edilir.
Test tüpü çalışmalarında, kombucha, muhtemelen yüksek konsantrasyondaki çay polifenolleri ve antioksidanları nedeniyle kanserli hücrelerin büyümesini ve yayılmasını önlemeye yardımcı olmuştur (Chen Y, et al. (2017).
Çay polifenollerinin antikanser özelliklerinin nasıl çalıştığı iyi anlaşılmamıştır. Polifenollerin gen mutasyonunu ve kanser hücrelerinin büyümesini engellediği ve aynı zamanda kanser hücresi ölümünü teşvik ettiği düşünülmektedir.
Ancak, kombuchanın insanlarda antikanser etkileri olup olmadığı doğrulanmamıştır. Daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Sonuç olarak; Kombucha çoğu insan için ölçülü bir şekilde içilmesi güvenlidir. Sağlığımıza dikkat etmemiz gerekiyor. Mümkün olduğu kadar doğal ürünleri almaya ve tüketmeye özen göstermeliyiz. Sağlıklı günler dilerim.
KAYNAKLAR
–Atkinson FS, et al. (2023). Glycemic index and insulin index after a standard carbohydrate meal consumed with live kombucha: A randomized, placebo-controlled, crossover trial.
–Chen Y, et al. (2017). An inverse association between tea consumption and colorectal cancer risk.
–Isheda, Y. (1999). Kombucha. Medical Journal of Australia 170: 454.
–Amy Richter, (2023). 7 Evidence-Based Health Benefits of Kombucha https://www.healthline.com/nutrition/8-benefits-of-kombucha-tea#takeaway, erişim tarihi 27 Ağustos 2024.
Prof. Dr. Hüseyin Aşkın AKPULAT
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü