SONBAHAR GELDİ. ŞİMDİ ALIÇ ZAMANI
Alıç, Avrupa, Kuzey Amerika ve Kuzey Afrika dahil olmak üzere dünyanın çeşitli yerlerinde yetişen yabani bir meyve ağacıdır. Ülkemizde İç Anadolu ve Doğu Anadolu’da oldukça yaygındır. Şimdi bu illerimizde sokaklarda ipe dizilmiş bir şekilde satılmaya başlamıştır. Genelde sari renkli olmasına rağmen kırmızı ve sari-kırmızı renkleri de bulunmaktadır.
Cinsin botanik adı Crataegus’tur. Rosaceae (Gülgiller) bitki ailesine aittir. Yüzlerce Crataegus türü olmasına rağmen, insanlar sıradan alıçtan bahsettiklerinde genellikle Crataegus monogyna‘yı kastederler.
İnsanlar yüzyıllardır geleneksel bitkisel ilaçlar için alıç meyvelerini, yapraklarını ve çiçeklerini kullanmışlardır. Alıç, potansiyel sağlık yararları olabilecek bitkisel özelliklere sahiptir ve bilim insanları bitkinin çeşitli rahatsızlıkları tedavi etmedeki etkinliğini incelemiştir.
Alıç meyvelerinin sağlık yararları hakkında bir inceleme, MS 659’a kadar uzanan tarihi tıbbi kayıtların, hazımsızlık ve fıtık gibi çeşitli rahatsızlıkların tedavisi olarak alıçtan bahsettiğini belirtiyor. Çalışmalar, alıcın antioksidanlar ve çoklu doymamış yağ asitleri gibi yararlı bileşikler içerdiğini gösteriyor. Flavonoidler ve prosiyanidinler, terapötik etkilerin çoğundan sorumlu bileşenlerdir.
Bilim insanları o zamandan beri bitkinin biyoaktif bileşenlerini incelediler. Ancak, bunlar hakkında daha fazla araştırma yapılması gerekiyor.
Alıcın faydaları;
–Kalbi koruyabilirler
2020’de yapılan bir incelemeye göre, alıç kalp koruyucu bir özelliğe sahip olabilir. Kalp sağlığı için şu şekillerde faydalı olabilir:
-Kandaki yağları azaltmak ve kolesterolü düşürmek.
-Anti-inflamatuar ve antioksidan özelliklere sahip olmak.
-Potansiyel olarak endotel disfonksiyonunu (atardamarların daralması) önlemeye yardımcı olmak.
Araştırmacılar, bilim insanlarının alıcın aterosklerozu (Damar sertliği) tedavi etmedeki güvenliğini ve etkinliğini daha fazla araştırmaları gerektiği sonucuna vardı. Bu, kalp rahatsızlığı olan kişilerin alıç tüketmeden önce daha fazla tavsiye almak için bir sağlık uzmanıyla görüşmeleri gerektiği anlamına gelir.
–Kanser önleyici özellikleri olabilir
2021 tarihli bir laboratuvar çalışması, alıç meyvelerinin kanser önleyici potansiyeli olduğunu gösterdi. Araştırmacılar, bir beyin tümöründen hücreler kullandılar ve alıç özütünün onları öldürebileceğini ve çoğalmalarını engelleyebileceğini buldular. Potansiyel kanser önleyici özellikler, meyvelerin yüksek polifenol içeriğinden kaynaklanmaktadır.
Ancak, insanlar üzerinde daha fazla çalışma gereklidir.
–Diyabet için faydalı olabilirler
2022 tarihli bir inceleme, bilim insanlarının alıçtan diyabet için yeni ilaçlar geliştirebileceğini öne sürüyor. Son 20 yıldaki çalışmaları inceledikten sonra, incelemeciler alıcın diyabet ve komplikasyonları için aşağıdaki sağlık yararlarına sahip olabileceğini öne sürüyorlar:
trigliseritleri (kandaki yağlar) ve düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterolü azaltır.
Belirli enzimlerin antioksidan aktivitesini artırır.
İltihaplı molekülleri azaltır.
Kan şekerini ve insülin salgısını düzenler.
Pankreastaki belirli hücrelerin sağlığını iyileştirir.
Obeziteye yol açabilecek faktörleri azaltmaya yardımcı olabilir.
2022 incelemesine dahil edilen çalışmaların çoğunun hayvan çalışmaları olduğunu ve bu nedenle bulgularının insanlar için geçerli olmayabileceğini belirtmek önemlidir.
Araştırmacılar, araştırmacıların potansiyel diyabet tedavileri için alıçları daha fazla araştırmaları gerektiğini belirtti.
Diyabet hastaları alıç tüketmeden önce daha fazla tavsiye almak için bir doktorla görüşmelidir.
-Antimikrobiyal özellikleri olabilir
2020 tarihli bir çalışma, Akdeniz’de yetişen bir alıç türü olan Crataegus azarolus‘un meyvelerinin yedi farklı mikroorganizmaya ve gram pozitif bakteriye karşı etkili olabileceğini gösterdi. Antimikrobiyal maddeler, potansiyel olarak zararlı mikroorganizmaları öldürebilir veya büyümesini önleyebilir.
Ayrıca, meyveler, gıda ve ilaç endüstrilerinde potansiyel olarak yararlı kullanımları olabilecek kompleks karbonhidratlar ve antioksidanlar içerir.
–Sindirime yardımcı olabilirler
Hayvan çalışmaları, Kuzeydoğu Çin’de yetişen bir alıç türü olan Crataegus dahurica Koehne’nin sindirime yardımcı olabileceğini öne sürüyor. Alıç özütü, farelerde yiyeceklerin sindirim kanalından geçmesi için gereken süreyi önemli ölçüde hızlandırdı.
Ancak, etki insanlarda aynı olmayabilir, bu nedenle bilim insanlarının bu potansiyel faydayı daha fazla incelemeleri gerekiyor.
Sonuç olarak; Alıç, ülkemizde doğal yetişen ve sonbaharda küçük elma benzeri meyveleri olan bir ağaç türüdür. Meyvelerinin faydasını yukarda yapılan çalışmaların ön sonuçlarıdır. Unutmayın “azı karar çoğu zarar” ve hastaların bu tür ürünleri kullanmadan önce mutlaka kendi doktorlarına danışmaları gerekmektedir.
KAYNAKLAR
Richardson Louisa (2022). What to know about hawthorn berries. https://www.medicalnewstoday.com/articles/hawthorn-berry. erişim tarihi 27 Eylül 2024.
Prof. Dr. Hüseyin Aşkın AKPULAT
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü