BELEDİYE BAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ YAKLAŞIRKEN…
Doç. Dr. Özcan ERDOĞAN
Dergimizin bir önceki sayısında 31 Mart 2024 tarihinde bir 5 yıl için şehirlerimizi yönetecek Belediye Başkanlarını, Belediye Meclis Üyeleriyle birlikte bazı iller için geçerli olacak İl Genel Meclisi üyeleri ile köy ve mahalle muhtarlarını seçeceğiz. Ülke gündemi şimdiden mahalli idare seçimlerine odaklanmış durumda. Katılımcı demokrasinin olmazsa olmaz ilkelerinden biri olarak kabul edilen ve toplum hayatında yaşamsal bir öneme sahip Siyasal Partiler belediye başkan adaylarını belirlemeye ve halka tanıtmaya başladılar… diyerek, seçimler yaklaşırken “Nasıl bir Belediye Başkanı” diye sormuştuk.
Bilindiği üzere Belediyeler, idari ve mali özerkliğe sahip merkezi idareden ayrı tüzel kişiliği olan kamu kuruluşlarıdır. Tüzel kişiliklerin kendilerine verilen görev ve yetkileri onları temsil eden kişi veya organları tarafından yerine getirilir. Hemen belirtmeliyiz ki, Belediyelere kanunla verilen görev ve yetkiler belediyenin organları olan Belediye Meclisi, Belediye encümeni ve Belediye Başkanları tarafından kullanılır. Belediyelerin ve tabiidir ki Belediye Başkanlarımızın da cep kitapçığını teşkil eden 5393 Sayılı Belediye Kanunun 3.maddesininin birinci fıkrasının (b) bendi, belediye başkanlarını belediyenin bir organı olarak saymasının yanında, belediye başkanlarımıza diğer belediye organlarından daha farklı bir statü de yükleyerek, belediye tüzelkişiliğinin temsil yetkisini de belediye başkanlarımıza vermiştir. Belediye Başkanlarımız bu sıfatları ile aynı zamanda belediye teşkilatının bir bütün olarak başı olmanın yanında belediye tüzel kişiliğinin de temsilcisi olarak, belediyelerimizin en üst amirleridir. Yine, Belediye tüzel kişiliğinin temsilcisi olması nedeniyle 5393 Sayılı Kanun, 38. Maddesi hükmü ile Belediyelerimizin diğer organları olan hem Belediye Meclislerinin kararlarının hem de Belediye Encümenlerinin aldığı kararların uygulama görev ve sorumluluğunu da Belediye Başkanlarımıza vermiştir.
Ülkemiz 31 Mart 2024 Pazar günü yapılacak Mahalli İdareler seçimleri heyecanına şimdiden kendini kaptırmış durumda, ama bu heyecanın Şubat ayı ile halkın önüne seçim sandıklarının konulacağı mart aylarında zirve yapacağı da şüphesizdir. Bugünlerde seçimlere katılacak Siyasi Parti Genel Merkezleri, çok yönlün araştırmalar ve tespitler yaparak, seçimi kazanabilecek en uygun gördükleri adayları açıklamaya başlamışlardır. Artık Şubat ayının ilk haftası ile birlikte Belediye Başkan adayları da şüphesiz, hizmet edecekleri yerel halkın teveccühünü kazanabilmek için proje ve önümüzdeki beş yıla dönük vaatlerini halkla paylaşmakta ve 31. Mart 2024’te kendilerine Belediye Başkanı yapacak seçimleri kazanarak, makamlarına oturmayı sabırsızlıkla beklemektedirler.
Bilindiği üzere, ülkemizde gerek Cumhurbaşkanlığı ve gerekse Milletvekilliği seçimleri gibi Belediye Başkanlığı seçimlerini Yüksek Seçim Kurulunun görev, yetki ve sorumluluğunda yerine getirir. İl ve İlçe Seçim Kurulları ülkemizin her seçim bölgesinde seçimlerin huzur ve güvenlik içinde, hiçbir tereddüte mahal vermeyecek bir şekilde yürütürler.2972 Sasyılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında kanununun 2. Maddesine göre mahalli idareler seçimleri serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, tamamen Yüksek Seçim Kurulunun yönetimi ve denetimi altında yapılır. Belediye Başkanlığı seçimlerinde çoğunluk sistemi uygulanmaktadır. Yani en fazla oyu alan Belediye Başkan adayı, seçimleri kazanarak Belediye Başkanı olmaya hak kazanmaktadır.
Burada hemen ilave edilmelidir ki, Mahalli İdareler yada daha yaygın söyleyişle yerel yönetimler denildiğinde hemen ilk akla Belediyelerimiz geliyorsa da, ülkemizde halen Büyükşehir Belediyeleri, İl, İlçe ve Belde Belediyeleri gibi her ölçekteki Belediyelere, Başkan ve Belediye Meclis Üyesi seçmenin yanında, yine Belediyelerimiz gibi birer yerel yönetim birimi olarak Anayasamızda ifadesini bulan İl Özel İdarelerinin organları ile Köy Muhtar ve İhtiyar Heyeti üyelerinin ve tüzel kişilikleri olmamakla beraber Mahalle Muhtarlikları ve Muhtarlıklara bağlı olarak görev ifa eden İhtiyar Heyetlerinin üye seçimleri de yapılır. Kısacası örneğin 31. Mart 2024 Pazar günü oy kullanmaya gidecek seçmenler, eğer büyükşehir Belediye sınırları içinde ikamet ediyor, seçim kütüklerine buralarda kayıtlı iseler sandığa gittiklerinde, hem Büyükşehir Belediye Başkanları, hem İlçe Belediye Başkanları, hem de Belediye Mecvlis Üyeleri için oy kullanacaklardır. Yine seçmenler, sandıkta ikamet ettikleri mahallenin muhtar ve ihtiyar heyet üyeleri için de oylarını kullanacaklardır. Büyükşehirlerimiz dışındaki seçmenler de İL ve İlçe Belediye Başkanlarımızın yanında, Belediye Meclis üyeleri ve İl Özel İdaresinin organı olan İl Genel Meclisleri üyeleri içinde oylarını kullanacaklar, köyler de yaşayan seçmenler ise 442 Sayılı Köy Kanuna göre köylerimizin en büyük mülki makamını temsil eden, Belediye Başkanları gibi çok çeşitli görev, yetki ve sorumlulukları bulunan köy muhtarlıkları ve ihtiyar heyet üyeleri için oylarını kullanacaklardır. Cumhurbaşkanlığı Makamlarının ve TBMM’de görev yapan Milletvekillerimizin görev sürelerinde olduğu gibi, 2972 Sayılı Kanunun 8. Maddesinin birinci fıkrasında da Belediye Başkanlığı ve Meclis Üyelikleri seçimleri 5 yılda bir yapılır. Her seçim döneminin beşinci yılındaki 01. Ocak günü seçimin başlangıç tarihi olup aynı yılın Mart ayının son Pazar günü de oy verme günüdür. Bunun gibi yeni kurulan belediyelerimizin ilk belediye başkan ve belediye meclisi üyeleri seçimleri, yukarıda belirtilen ilk genel mahalli idareler seçimleri ile birlikte yapılır.
Belediye Başkanlarımızın görev sürelerinin beş yıl olduğu konusunda hiçbir tereddüt olmamakla beraber, beşinci yılın sonunda görev süresinin hangi gün sona ereceği konusu izaha muhtaçtır. Öyle ki, seçimin yapıldığı gün ile seçim sonuçlarının ilanı arasında seçim sonuçlarına yapılan itirazların uzaması ile bazan uzunca bir süre beklemek gerekmektedir. O nedenle daha seçilerek görev başında bulunan mevcut Belediye Başkanlarımızın görev süresi mahalli idareler seçimlerinin yapıldığı 31. Mart 2024 Pazar günü mü sona erecektir? Yoksa seçim sonuçlarının
İlanı veya yeni seçilen belediye başkanının göreve başlamasına kadar devam mı edecektir?
Esasen, 2972 sayılı Kanunun 23. Maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre İl Seçim Kurulu Başkanı Büyükşehir Belediye Başkanlığına seçileni, İlçe Seçim Kurulu Başkanı da İlçe Belediye Başkanlığına ve Belediye Meclis Üyeliklerine seçilenleri gösteren tutanağın bir suretini o seçim bölgesinde alışılagelmiş usullerle derhal ilan ettirir ve bir suretini de bir hafta süre ile seçim kurulunun kapısında askıda bekletir. Aynı Kanunun 26. Maddesi hükmüne göre de Yüksek Seçim Kurulu, İl ve İlçe Seçim Kurullarınca düzenlenen sayım sonuç tutanaklarına dayanarak, seçimlerin genel sonuçlarını ilan eder. 298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 13. Maddesine göre de, Yüksek seçim Kurulunun nihai kararları Resmi Gazetede en kısa sürede yayınlanır. Bu süre seçim sonuçlarına yapılan itirazlara bağlı olarak, bir ay veya bazen daha fazla sürebilir. Kamu hizmetlerinde sürekliliğin esas olması ve yenisinin seçilip göreve başlamasına kadar eskisinin göreve devam etmesi idare hukukunun temel prensiplerinden birisidir. Bu açıdan bakıldığında Belediye Başkanlığını seçimi yapılıp sonuçlarının ilanına kadar eski belediye başkanlarımızın görevlerini devam etmeleri gerekir. Nitekim Danıştay 5. Dairesinin görüşü de bu doğrultuda, yeni seçilen Belediye Başkanının mazbatayı alıp göreve başlayıncaya karar eskisinin görev süresinin devam edeceği yönündedir.
Görüldüğü gibi Belediye Başkanlığına seçilen kişiler, seçim sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilanını beklemeksizin Büyükşehir Belediye Başkanları için İL, diğer Belediye Başkanları için İlçe Seçim Kurullarının ilanıyla mazbatalarını alarak, görevlerine başlayacaklardır. Dolayısiyle eski başkanların görev süreleri de yeni seçilen başkanların mazbatalarını aldıkları tarihe kadardır. Yeni seçilen Belediye Başkanlarımızın mazbatalarını aldığı halde her ne sebeple olursa olsun göreve başlamamaları, veya seçim sonuçlarının iptal edilmesi hallerinde ise, daha önceki Belediye Başkanının görev süresi devam etmeyip, böylesi durumlarda da 5393 Sayılı Belediye Kanunun 45. ve 46. Maddelerinin amir hükümleri doğrultusunda işlem yürütülerek, Belediye hizmetlerinin aksatılmadan yürütülmesi sağlanır.
Hiç şüphesiz demokrasinin vazgeçilmez unsurlarından en önde geleni seçimlerdir. Ve seçimle gelenlerin yine seçimle gitmeleridir. Seçimler sonunda bazı Belediye Başkanlarımız yeniden seçilerek, görevlerine devam ederlerken bazıları da görevlerini yeni seçilen Belediye Başkanlarımıza bırakacaklardır.
Bu arada, partilerince aday olarak gösterilen Belediye Başkan adayları ise kolları sıvayarak, seçmenlerine kendilerini, ilkelerini, seçildiklerinde şehri nasıl yöneteceklerini, hangi hizmetleri öne çıkaracaklarını ve projelerini benimsetme yarışına girdiler bile. Öncelikle bu hizmet yarışının demokratik değerlerimizin daha da gelişmesine katkı sağlamasının yanında belediye ve mücavir alan sınırları içinde gerçekleştirilecek nice hizmet ve yatırımlarla toplumumuzun ihtiyacı olan refah, huzur ve mutluluğuna vesile olmasını temenni ediyorum.