Seçimler yaklaşırken
NASIL BİR BELEDİYE BAŞKANI
Doç.Dr. Özcan ERDOĞAN
31 Mart 2024 tarihinde bir 5 yıl için şehirlerimizi yönetecek Belediye Başkanlarını, Belediye Meclis Üyeleriyle birlikte bazı iller için geçerli olacak İl Genel Meclisi üyeleri ile köy ve mahalle muhtarlarını seçeceğiz. Ülke gündemi şimdiden mahalli idare seçimlerine odaklanmış durumda. Katılımcı demokrasinin olmazsa olmaz ilkelerinden biri olarak kabul edilen ve toplum hayatında yaşamsal bir öneme sahip Siyasal Partiler belediye başkan adaylarını belirlemeye ve halka tanıtmaya başladılar… Ancak bazı siyasi parti genel merkezlerinde, il ve ilçe teşkilatlarında aday belirleme çalışmaları ise halen devam ediyor. Siyasi partilerin genel merkezlerinde, karar mekanizmalarında bulunanlardan seçmene ve dahası siyasetin konuşulduğu her yerde “nasıl bir belediye başkanı?” sorusu gündemin ilk konusunu oluşturuyor. Bir yandan mevcut başkanların artıları ve eksileri konuşulurken, diğer yandan da “daha iyi biri” arayışları sürüyor. Bu arada, partilerince aday olarak gösterilen Belediye Başkan adayları ise kolları sıvayarak, seçmenlerine kendilerini, ilkelerini, seçildiklerinde şehri nasıl yöneteceklerini, hangi hizmetleri öne çıkaracaklarını ve projelerini benimsetme yarışına girdiler bile. Öncelikle bu hizmet yarışının demokratik değerlerimizin daha da gelişmesine katkı sağlamasının yanında belediye ve mücavir alan sınırları içinde gerçekleştirilecek nice hizmet ve yatırımlarla toplumumuzun ihtiyacı olan refah, huzur ve mutluluğuna vesile olmasını temenni ediyorum.
2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un 8. maddesinin birinci fıkrasında yer alan; “Mahalli idareler seçimleri beş yılda bir yapılır. Her seçim döneminin beşinci yılındaki 1 Ocak günü seçimin başlangıç tarihidir. Aynı yılın Mart ayının son Pazar günü oy verme günüdür.” hükmüne istinaden, mahalli idareler seçimleri 31 Mart 2024 Pazar günü yapılacağına göre, halen 6360 Sayılı kanunun yürürlüğe girmesi ile birlikte 30 büyükşehir belediyesinin yanında (51) il belediyesi ile (500) büyükşehir ilçe belediyesi ve (5) 1. sınıf ilçe belediyesi ile birlikte (411) ilçe belediyesi ve (395) belde belediyesi olmak üzere toplam (2972) adet belediye bulunduğuna göre bu sayıda belediye başkanı da yeni bir 5 yıl için seçildikleri Büyükşehir, il, İlçe ve belde belediyelerini yönetmeye başlayacaklar.
Kim ne derse desin, ister büyükşehirlerde, ister orta ve küçük ölçekli şehir ve köy yerleşimlerinde yaşayalım oturduğumuz konuttan, konutta kullandığımız içme suyu ve fosseptiğin yanında doğal gaz ve kömürden, evden çıkıp sokağa adımımızı attığımız kaldırımlardan, kaldırımları oluşturan parke taşlarından, ana cadde ve sokakların temizliğinin yanında drenaj kanallarının yeterli olmaması, rögar kapakları olarak adlandırılan kanalizasyon ve yağmur suyu kapaklarının çoğu zaman çalışmaması nedeniyle iki yağmur damlası (!) ile sel haline geliveren ana cadde ve sokaklardan, kontrolsüz trafik akışından, gürültü kirliliğinden, zaman zaman nefes almayı bile imkansız hale getiren hava kirliliğinden, yaşamımızın bir parçası olması gereken parklar ve yeşil alanlardan, oyun alanlarından, kısacası birey olarak gündelik yaşamımızın içinde bizi olumlu–olumsuz olarak doğrudan etkileyen her olayın ve gelişmenin içinde Belediyelerimizin görev ve sorumluluğu var.
Öyle ki, halen yürürlükte bulunan ve Belediyeler ile Belediye Başkanlarının en temel başucu mevzuatı olarak nitelenebilecek 5393 Sayılı Belediye Kanunun “Belediyenin Görev, Yetki ve Sorumlulukları” başlıklı 14. Maddesinde; “Mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla” belediyelerin en temel görevlerini,
a)İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor; sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 50.000’i geçen belediyeler, kadınlar ve çocuklar için koruma evleri açar.
b)Okul öncesi eğitim kurumları açabilir. Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir; sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir; kültür ve tabiat varlıkları ile tarihî dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin korunmasını sağlayabilir; bu amaçla bakım ve onarımını yapabilir, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa edebilir. Gerektiğinde, öğrencilere, amatör spor kulüplerine malzeme verir ve gerekli desteği sağlar, her türlü amatör spor karşılaşmaları düzenler, yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi kararıyla ödül verebilir. Gıda bankacılığı yapabilir. Belediye, kanunlarla başka bir kamu kurum ve kuruluşuna verilmeyen mahallî müşterek nitelikteki diğer görev ve hizmetleri de yapar veya yaptırır. ….” olarak hükme bağlamıştır.
5393 Sayılı Belediye Kanununda sıralan yasal görev ve sorumluluğu dikkate alındığında belediyelerin birey ve toplum hayatında ne derce önemli görev ve sorumluluklarının bulunduğu daha iyi anlaşılacaktır.
Kentsel Siyasetin en önemli aktörlerinden birisi de olan Belediye Başkanları ise 5393 Sayılı Belediye Kanunun 37. Maddesinde açıkça hükme bağladığı gibi Belediye idaresinin başı ve belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidirler. Kanunun “Belediye başkanının görev ve yetkileri” başlıklı 38. Maddesinde “Belediye başkanlarının;
a)Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak,
b)Belediyeyi stratejik plâna uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlamak ve uygulamak, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak,
- c) Belediyeyi Devlet dairelerinde ve törenlerde, davacı veya davalı olarak da yargı yerlerinde temsil etmek veya vekil tayin etmek,
d)Meclise ve encümene başkanlık etmek, e)Belediyenin taşınır ve taşınmaz mallarını idare etmek,
- f) Belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmek, g)Yetkili organların kararını almak şartıyla sözleşme yapmak,
h)Meclis ve encümen kararlarını uygulamak,
i)Bütçeyi uygulamak, bütçede meclis ve encümenin yetkisi dışındaki aktarmalara onay vermek,
j)Belediye personelini atamak,
- k) Belediye ve bağlı kuruluşları ile işletmelerini denetlemek,
l)Şartsız bağışları kabul etmek,
m)Belde halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gereken önlemleri almak,
- n) Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, özürlülere yönelik hizmetleri yürütmek ve özürlüler merkezini oluşturmak.
o)Temsil ve ağırlama giderleri için ayrılan ödeneği kullanmak,
p)Kanunlarla belediyeye verilen ve belediye meclisi veya belediye encümeni kararını gerektirmeyen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak” olarak yer verildiği ve bunun yanında daha bir çok mevzuatta Belediye Başkanlarına doğrudan ve dolaylı görev ve sorumluluklar yüklendiği dikkate alınırsa bu göreve seçilecek Belediye Başkanlarının seçiminin önemi daha iyi anlaşılacaktır. Çünkü bütün bu görev ve sorumlulukları yerine getirebilmek her şeyden önce yeterli bir bilgi ve donanım ile birlikte bir vizyona sahip olmayı gerektirir.
O bakımdan, Belediye Başkanı ve belediyeler, bir kentin gelişimi ve geleceği ile ilgili her türlü faaliyetlerin icra edildiği yetki mercileri olduğundan, birey için, toplum için ve şehrin geleceği için Belediye başkanının kim olacağı ya da kim olması gerektiği büyük önem taşımaktadır. Bazı şehirler var ki, gelişmelerini, büyümelerini, övgü ile bahsedilen, methedilen, gıpta ile anılan yöre olmalarını seçerek göreve getirdikleri Belediye başkanının donanımına, vizyonuna, karizmasına, gayretine ve çalışmalarındaki üstün başarısına borçludur. Öyle ki, bir Belediye Başkanı bir şehrin iflahına da iflasına da sebep olabilir. Bu yüzden “nasıl bir belediye başkanı istiyoruz?, “belediye başkanının özellikleri neler olmalıdır? ve “belediye başkanından neler bekliyoruz? Bir Belediye Başkanı göreve geldiğinde neler yapmalı? gibi soruların cevabının önceden bilinmesi gerekir.