HUNZALAR
Hunzalar (veya Buruşaski), Pakistan’ın Gilgit-Baltistan eyaletinde Karakurum Dağları ve Hindukuş Dağları’nın birleştiği bölgede Hunza, Nagar ve Yasin vadilerinde yaşayan tahmini 87,000 civarında nüfusa sahip, geçmişte Şaman şimdilerde ağırlıklı olarak İsmaili Müslüman olan bir etnik grup. Konuştukları dil ise izole bir dil olan Buruşaski dilidir. Yalnızca sözlü bir dil olan, edebiyatı bulunmayan Buruşaski, dil ailelerinin hiçbiriyle akrabalığı bulunmayan bir dildir. Pakistan’ın kuzeyinde Gilgit-Baltistan eyaletinde Karakurum Dağları ve Hindukuş Dağları’nın birleştiği bölgede Hunza, Nagar ve Yasin vadilerinde yaşamaktadırlar. Bölgedeki tahmini nüfusları 87 bin civarındadır. Hunza Türklerinin neredeyse tamamı Müslümandır. Hunzalar’a Bruşaski de denmektedir. Kullandıkları dilin adı da Buruşaski olarak tanımlanmaktadır. Yazılı bir dil değildir, sözlü olarak kullanılmaktadır. Bu yüzden edebi eserleri bulunmamaktadır.
TARİHİ: Asırlarca yolu, izi olmayan, erişilmesi çok güç bir yerde izole olarak yaşayan Hunzakutlar “Mir” dedikleri hanedan reislerinin ve ona danışmanlık yapan on iki kişiden oluşan bir İhtiyar Heyeti idaresinde, yani Türk geleneklerine uygun olarak, 900 yıldan fazla bir süre bağımsız yaşamışlar. Eskiden Sincan-Keşmir arasında gidip gelen kervanlara sarp geçitlerde baskın yaparak, mallarını çalarak, gerektiğinde adam öldürerek geçimlerini sağlarlarmış. Ancak komşu halkların sert tepkileri üzerine 1860 da onlara söz vererek bundan vazgeçmek zorunda kalmışlar. Bağımsız yönetim 1870 de İngiliz askerleri gelmesiyle kesintiye uğradı. Hunzalar İngilizler gittikten sonra tekrar bağımsız oldular. Ancak Mirlik 1974 de Pakistan tarafından iptal edildi (ortadan kaldırıldı) ve Hunzakutlar tamamen Pakistan yasalarına tabi oldular.
KUT: Hunzalar kendilerine Hunzakut diyorlar. Kut, Türk ve Altay şamanizminde ve halk inancında kutsal enerji, yaşam gücü demektir. Yiğitler kut sayesinde ölümden kurtulur veya yaşama döner. Bu güç Tanrı’dan kaynaklanır. Tanrı bu gücü geri çekerse kağanlar tahtı ve yaşamlarını yitirirler. Uygurlar 1209 da Cengiz Han tarafından Moğollar’a bağlandıktan sonra 1550’lere kadar çeşitli şekillerde varlıklarını devam ettirdiler. Bunlardan biri de Turfan’daki İdikutlardı. İdikutlar 12. yüzyılda Karahıtaylara bağlıydılar.
DİNLERİ ve KADINLARI: Hunzalar/Hunzakutlar Şii mezhebinin İsmailiye koluna mensup Müslümanlar. Hunzalıların oralara kısa süreli gelenlere anlattıklarına göre kadınların başları açık, dışarı çıkmakta ve gezmekte serbestler, evleriyle ilgili kararlarda kocalarıyla aynı oranda söz sahibiler. Ebeveynler eş adayını Hunza aşiretlerden birinden seçiyor (akraba evliliği kesinlikle yasak) ancak çocuğun bu seçimi kabul etmeme hakkı var. Boşanma olayı çok nadir. Geçmişte durum nasıldı bilemeyiz. Kadınlarının başları açık gezdikleri iddialarına karşın fotoğraflar ve gidenler pek de öyle demiyor. Günümüz Pakistan’ında Müslüman kadınların başı açık gezmeleri mümkün değil. Gerçekte yakın çevreden kız aldıklarına da bakılırsa bütün bu iddialar Avrupalı kökenli olduklarını vurgulamak için ortaya atılmış olmalı.
HUNZA VADİSİ: Orada kuzey Pakistan, 2.400 metre yüksekliğinde Hunza Nehri tarafından oluşturulur. Bu Giglit-Baltistan da Bugün Pakistan kontrolü altında, dağlık ve Burusho ve Wakhi etnik grupları arasında bölünmüş bir milyondan fazla insanın yaşadığı bir bölge. Hunza Vadisi’nin başkenti Karimabad şehridir. Yedi bin metreden yüksek dağlarla. Manzaralar çok güzel.
İSMAİLİLİK DİNİ: İsmâilîlik, adını İsmail bin Ca’fer es-Sâdık’tan alan Şii mezhebi. Şiîlik’te Ca’fer es-Sâdık öldüğünde, yedinci Şiî imâmı olarak Musa el-Kâzım’ın yerine Ca’fer es-Sâdık’tan önce ölmüş olan oğlu İsmâil bin Ca’fer es-Sâdık’ın oğlu Muhammed bin İsmâil eş-Şâkir’i yedinci imâm olarak kabul eden mezhep.
NATIK DİNLER: Nasların zâhirî mânalarını kabul etmeyen, gerçek anlamları ancak Tanrı ile ilişki kurabilen “mâsum imamın” bilebileceği temel görüşünü savunan aşırı fırkaların ortak adı. İsmâil b. Ca’fer es-Sâdık’a nisbet edilerek varlığını günümüze kadar sürdüren aşırı Şiî mezhebi.
29.05.2024
Zafer ALTINKESER